Paraguay yerlileri tarafından “tatlı ot ve ballı yaprak” olarak adlandırılan, Türkiye’de “şeker otu” olarak da bilinen “stevia rebaudiana” adlı bitki, 1887 yılında Güney Amerikalı bilim adamı Antonia Bertoni tarafından keşfedilmiş.

Stevia, Paraguay ve Brezilya’da yüzyıllardan beri tatlandırıcı ve tedavi edici özellikleri nedeniyle; Japonya’da da otuz yılı aşkın bir süredir milyonlarca kişi tarafından tatlandırıcı ve gıda katkısı olarak kullanılmaktaymış.

Stevia bitkisinin ihtiva ettiği Steviosid maddesi, vücudumuzdaki tat duyuları tarafından normal şekerin 250-300 katı daha şekerli olarak algılanmaktadır. Bu nedenle bir tutam şeker bitkisi tozu, bir litre çay, kahve veya diğer içecekleri tatlandırmaya yeterli olmaktadır.

Peki doğal da olsa Stevia zararsız mı?

Bu konuda hem olumlu hem olumsuz bir takım araştırma/deney sonuçlar var.

•  Bu bitkiden elde edilen özütün, kan şekerini düzenleyici etkileri olduğu iddia ediliyor.
• Stevia’nın insülin duyarlılığını ve hatta salınımını arttırıcı etkilerinin olduğunu gösteren bazı araştırmaların varlığı diyabet tedavisinde kullanımını destekler niteliktedir.

Ben biraz olumsuz sonuçlara değineceğim:

• Farelerle yapılan deneylerde üreme problemlerine rastlanılmış fakat 1968’de Prof. Joseph Kruc’un yorumuna göre bu deneyleri insana uyarlarsak 55kg’lık bir insanın günlük beslenmesinde 3 kg şeker almadı gibi bir aşırı dozun sonucu olarak bu etkiler gözlemlenmiş.
• Etiketlerde Stevia yazsa da her zaman saf olmuyor, işlenmiş veya ek maddelerle desteklenmiş olabiliyor.
• Doğal bal ve meyve gibi doğal kaynaklardan alınan şeker glikoz ve fruktozun dengeli yapıda olması sebebiyle glikojen sentezlenmesine olanak verir. Stevia glikojen oluşumunu sağlayamaz. Glikojen genellikler karaciğer ve kas hücrelerinde depolanır.
• Glikojen nere yarar? Kan şekeri düşük olduğunda  glikojen kırılarak içindeki glikoz kana karışır. Böylece kan şekerinin dengesi korunur.
• Eğer glikojen kaynakları eksikse, vücut T4 olan pasif tiroid hormonunu aktif olan T3 hormonuna çeviremez böylece metabolizmada yavaşlık meydana gelir. Bunun sonucu olarak da kilo alımı, saç dökülmesi, enerjide düşüklük meydana gelir.
• Özetle vücuda uygun şeker alımı olmazsa vücudunuz glikojen depolarında eksiklikle karşı karşıya gelir.

AĞZIMIZA TADI ŞEKERLİ BİRŞEY ATINCA VÜCUTTA NELER OLUYOR?

İnsan vücudunun şeker içermeyen tatlandırıcılar için (ister doğal ister yapay kökenli) özel bir mekanizması yoktur. Dildeki reseptörler tatlı olarak bir gıdayı “şekerli” etiketlendirir. Şeker alınca kandaki şeker ne olur? Düşer.. Vücut bu yeni gıdadan glikoz elde etme amacıyla makinayı çalıştırır. Kandaki şeker dengede olsun diye kandaki glikozu azaltılır, kan şekeri düşüşe geçer. Fakat vücuda gelen yeni “şekerli madde”den şeker elde edemeyince kan şekeri düşük kalır. Hal böyle olunca adrenalin ve kortizol başka kaynaklardankaraciğer, kaslar, lenfler) kan için şeker bulma arayışına girer.

Aslen birer stres hormonu olan adrenalin ve kortizolun salınımı böbreküstü bezlerine zarar verir. Normalde bu hormonlar bizim hayatta kalmamızı sağlayacak anlarda salgılanması gereken acil durum çözümleriyken artık günde 3 kere salgılanır hale gelir. Sonuç olarak baskılanan bir bağışıklık sistemi, artan iltihaplanmalar, tiroidin çalışmasında yavaşlama gibi bir sürü problem ortaya çıkar. (Kaynak)

• Stevia’nın molekülleri incelendiğinde hormon yapısına benzer bir yapıda olduğu görülmüş. Bu da stevia’nın hem kadınlarda hem de erkeklerde doğum kontrolünü sağlayabilecek (veya doğurganlığı istemeden engelleyecek) bir madde. Düzenli kullanılmadığı takdirde bir sorun teşkil etmeyeceği düşünülüyor. Fakat hormonsal dengesizliklerden şikayetçi iseniz stevia kullanılması önerilmemekte.(Kaynak)

• Stevia’lı ürünler için önerilen porsiyonlar şöyle:
  • 240 cc tatlandırıcılı şekersiz içecek
  • Yarım porsiyon şekersiz puding veya jelatinli tatlı
  • 220 mg şekersiz yoğurt

Ben Stevia’da da Aspartam’dakine benzer bir hikayenin tekrarlandığını düşünüyorum. Bu konudaki araştırmalar incelemeler devam etmeli ki net bir bilgi edilebilsin.

Stevia’nın gıda katkısı olarak, bütün yaprak halinde veya ham halde özütünün kullanılması FDA tarafından onaylanmamıştır. Bir takım çekinceleri vardır ve bu çekinceler de kan şekeri, üreme, dolaşım ve boşaltım sistemleri üzerindeki etkilerinin belli olmamasıdır.(Kaynak)

Diğer Kaynaklar:

Why I Quit Stevia

Does Stevia Cause Infertility?

http://www.3fatchicks.com/8-stevia-side-effects/
http://www.kaloorganiktarim.com/sayfalar/stevia_rebaudiana_seker_otu_hakkinda_bilgiler_stevia_nedir.html
https://experiencelife.com/article/stevia-too-good-to-be-true/