Finallerimin ve projelerimiz bitmesiyle beraber projelerde yaptıklarımı burada paylaşma vakti geldi. Bu yazıda paylaşacaklarım her girişimcinin ihtiyaç duyacağı bir bilgi olan bir iş planının nasıl yazılacağıdır. Nelere dikkat etmek gerekir? Adım adım bunları içeren biz yazı okuyacaksınız.

Şu anda lazım olmasa bile ileride ihtiyaç olunca dönüp bakabileceğiniz bir yazı olacağına inanıyorum. Bir iş planının ana bölümlerini madde madde vereceğim ve özellikle her ana bölümde olmazsa olmaz bilgilerin neler olması gerektiğini paylaşıyorum.

İŞ PLANI

A. Giriş Sayfası

1. Şirketin adı, iş yerinin adresi
2. Şirket sahiplerinin isimleri ve adres bilgileri
3. Şirketin yaptığı/yapacağı işin kısa bir tanımı
4. İş kurulumu için veya işin geliştirmesi için ihtiyaç duyulan finansman miktarı
5. Raporun gizliliğine dair gereken açıklama

B. Yönetici ve Yatırımcılara Yönelik Özet (2-3 sayfa halindedir ve tüm iş planının özetidir)

Bir iş planın en önemli sayılan yerlerinden birisi B yani özet kısmıdır. Eğer iş fikriniz işin finansman arıyorsanız, yatırımcıları iş planınızı okumalarına ikna edecek kısım özet kısmıdır. Tabiki de toplamda tüm iş planının çok iyi hazırlanmış olması gerekir ki özet iyi olsun.

C. Sektör Analizi

1. Sektöre etki edebilecek gelecek trendler
2. Rakip analizi
3. Hedef kitle
4. Sektör ve pazar analizi

Sektör analizi yaparken ülke ekonomisine ait veriler, kültür, teknolojik gelişmeler, ve yasalara dair konuya etki edebilecek trendler hem yurt içi hem yurt dışı olacak şekilde incelenir. Son beş yıla ait sektördeki toplam satış rakamları eklenir. Bu sektörün büyümesine yönelik bir tahminde bulunulur. Son 2 yılda sektöre dahil olan şirketlerin bilgisi verilir. Sektöre son zamanlarda sunulan yeni ürünler analiz edilir, en yakın rakip ise detaylı biçimde incelenir. Mümkünse diğer rakiplerin satışları, karlılıkları gibi bilgiler sunulur. Rakiplerin SWOT analizini yapmak bir artıdır.

Kuracağınız işin diğerlerinden farkı nedir bu soruya destekli bir cevap vermek gerekli. Ayrıca hitap ettiğiniz kitlenin profilini çizmeli ve rakiplerinizin müşteri profili ile olan farkını belirlemek gereklidir. Bu bölümde SWOT analizi yapmak büyük bir avantaj sayılabilir. Koray’ın yazısında SWOT’un ne olduğuna dair gereken bilgiyi bulabilirsiniz. Yatırımcı için olayları daha net bir hale getirmiş olursunuz.

D. İş Tanımı ve Detaylar
1. Ürün
2. Hizmet
3.İşletmenin büyüklüğü
4. Ofis ekipmanı ve personel
5. Girişimcilerin deneyimlerine dair bilgi

Vizyon ve misyon belirtilir. Bu işe girme sebebinizi, sizi başarılı olacağınıza inandıran düşüneyi paylaşırsınız ve nedenlerini de eklersiniz. Bu amaçta o ana kadar hali hazırda yapmış olduklarınızı, ürününüzün ne olduğunu açıklar, ürünle veya hizmetle ilgili patent, telif hakkı, ticari sicil, marka tescili v.b gibi alınmış haklardan bahsedersiniz.

Şirketin konumu ve bu konumun seçilme nedeni, iş yeri olacak binaya dair bilgiler, varsa leasing detayları, ofis ekipmanları bilgisini verirsiniz. Son olarak da bu sektördeki deneyiminiz hakkında fikir vermesi için gişirimciler kendilerini tanıtırlar. Sektör bilgisinin az olduğu durumlarda sektör deneyimi bulunan bir danışmak edinilmesi tavsiye edilir.

E. Üretim Planı
1. İmalat aşamaları
2. Fabrika ve atölye
3. Makineler ve ekipman
4. Hammadde tedarikçilerinin bilgisi

Üretimin hangi kısımlarımdan siz sorumlusunuz, kontratınız olan üreticiler kimdir, neden onları seçtiniz, alım yaptığınız fiyat nedir, üretimin aşamaları nelerdir, hangi hammaddeler kullanılmaktadır , ekipmanların aciliyeti ne durumdadır, yeni materyal gerekiyorsa bunu sağlayacak kişiler kimlerdir ve size sundukları fiyat nedir tüm bu bilgileri vermeniz gerekiyor. Ayrıca ürününüzün baştan sona tüm aşamaları düşünüldüğünde maliyeti nedir, işin sürekliliğini sağlayabilmek için şirkete gereken anapara ne kadardır gibi soruları cevaplamanız gerekmektedir.

F. Operasyonel Plan
1. Şirketin iş tanımı (detaylı)
2. Mal/hizmet akışı
3. Teknoloji kullanımı

Eğer ki üretime değil de hizmete dayalı veya alım satıma dayalı bir işten bahsediyorsak şu sorulara cevap vermek gerekecek: Ürünü kimden temin edeceğimiz, envanter kontrolünü nasıl yapacağımız, gereken minimum envanter oranını kaç olacağı, ürünün depodan müşteriye ulaşacağı aşamaya kadar tüm süreçleri ve lojistiğin detayı, eğer hizmet sektörüysek müşteriye hizmeti ulaştırmada tekonolojiyi ne ölçüde kullandığımız gibi sorulara cevap vereceğimiz kısım bu olacaktır.

G. Pazarlama Planı
1. Fiyatlandırma/Ücretlendirme
2. Dağıtım
3. Satış arttırım teknikleri (Promosyon)
4. Ürün tahmini
5. Kontrol

Pazarlama kısmı bir iş planını dengede tutan önemli ayaklarından birisidir. Bu bölümde durum analizi yapılır, işletmenin temelinden bahsedilir, işin güçlü ve zayıf noktalarına değinilir. Pazar içerisinde ortaya çıkabilecek fırsatlar ve tehditler değerlendirilir. Rakipler analiz edilir.

Pazarlama departmanının hedefleri ve izleyeceği yollar, stratejieri belirlenir ve bu bölümde paylaşılır. Pazarlama için ayrılacak bütçe hakkında bilgi sağlanır. Bu bilgiler daha sonra finansal analiz kısmında toparlanacaktır. Pazarlama aktivitelerinin nasıl kontrol edileceği ve seyri de yine bu bölümde verilir.

H. Organizasyon Şeması
1. Şirket türü (Anonim, limited v.b.)
2. Hissedarlar, iş ortakları veya yönetime dahil olanlar
3. Şirket sahiplerinin görev tanımı
4. Yönetim kadrosunun deneyimleri
5. Organizasyon dahilindeki herkesin görev tanımı

Şirketin hangi türde olduğu, oraklıksa ortakların sözleşme şartları, hissedarla varsa her birinin payı nedir, eğer halka açıksa yönetim kurulunda oy hakkı veren ve vermeyen kağıt adedi kaçtır, yönetim kurulu üyeleri kimdir, CV’leri ve adres bilgileri temin edilmelidir. Yönetimdeki her kişinin tek tek isimleri ve görevleri, CV’leri, görev tanımları, deneyimleri hakkında bilgi, bu kişilerin maaşları, primleri varsa diğer tüm ödemelerinin bilgisi de bu kısımda paylaşılmalıdır.

I. Risk Değerlendirmesi
1. Şirketin zayıf noktalarının değerlendirilmesi
2. Yeni teknolojiler
3. Acil durum planları

Yeni başlayan her işte bir risk durumu vardır. Girişimci bütün muhtemel risklere ihtimal vererek bu bölümü hazırlamalıdır. Bu tür riskerlin gerçekleşme ihtimalleri de değişkendir, bunlar da belirtilebilir. Ayrıca bir iş planında işlerin kötüye gitmesi ihtimali göze alınarak sektörü terk etme planı, varlıkları eritip minimum kayıpla çıkmanın mümkünatını ve durum analizini bu bölümde ele almak gerekir.

K. Finansal Plan
1. Varsayımlar
2. Pro-forma gelir tablosu
3. Nakit akış tahmini
4. Pro-forma bilanço
5. Karın zararı karşıladığı nokta analizi (break even)
6. Kaynaklar ve finansman başvuruları

Bu bölüm tüm iş planının kalbidir diyebiliriz. Bir vücut gibi her bölümün bir işlevi vardır ama kalp olmazsa hiç bir yatırımcı sizin iş fikrinizi beğense bile yatırım yapma aşamasında vazgeçebilir.

Bu bölümde yapılması gerekenler faaliyet bütçesi hazırlamak, sermaye bütçesi hazırlamak, proforma gelir beyanı hazırlamak, proforma nakit akışı, proforma bilanço, kritik nokta analizi gibi analizleri yapmanız beklenir.

L. Apendiks
1. Mektuplar
2. Sektör bilgileri
3. Kontratlar
4. Tedarikçilerin fiyat listesi

İş planı içinde ifade etmek isteyip de aşırıya kaçma ihtimali olan dökümanları, sizin çalışmanızın kanıtı olacak sektör analizleri, rakip analizi gibi bilgileri, yapılan yazışmaları bu kısma ekleyebilirsiniz. Buradaki her bilgi sizin çalışmalarınız kanıtı, destekleyicisidir. İşletmenizin değerine değer katacağınızı düşündüğünüz her şeyi eklemeniz uygundur diye düşünüyorum.

Aşağıdaki slaytta tabloların Çince olması dışında anlaşılabilir bir örnek olduğunu söylemek gerekli. Normalde iş planınızı sunarken bu kadar çok metin koymayın slatlara fakat izlenen yol, sık sık kulanılan pasta grafikleri ve sütun grafikleri ile sayısal verileri çok daha başarılı anlatmak mümkün.

Kaynak: Robert D. Hisrich, 2008. Entrepreneurship (7th edition)